دوره زن در اندیشه فمینیست‌های ایرانی

رزومه استاد کاردوانی: دکتر راحله کاردوانی، دانش آموخته دکتری مطالعات زنان از دانشگاه تربیت مدرس  و پژوهشگر مطالعات زنان است. زمینه‌های تخصصی ایشان شامل جریان‌شناسی فمینیسم، بررسی جنبش‌های زنان در ایران و تحلیل دیدگاه‌های تطبیقی در حوزه حقوق و جایگاه زن است.

او همچنین مدیر گروه اندیشکده خانواده، پژوهشکده مهرستان (مطالعات حکمرانی) دانشگاه اصفهان است.

https://magiran.com/R464709

توضیحاتی درباره سرفصل

بحث فمینیست ایرانی با تبیین اهمیت مسئله زن آغاز می‌شود؛ اندیشه‌های فمینیستی به‌دلیل توانایی در گفتمان‌سازی و تأثیرگذاری اجتماعی و سیاسی، نقشی جدی در تحولات داشته‌اند. حوزه زنان نه‌تنها به زنان بلکه به خانواده، کودکان، سیاست و فرهنگ پیوند خورده و همواره به‌عنوان دستاویز سیاسی نیز مورد استفاده قرار گرفته است

فمینیسم تعریف واحدی ندارد و جنبشی متکثر است که بر محور تجربه زنانه شکل گرفته است. هدف مشترک همه جریان‌ها رساندن زنان از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب است، هرچند مبانی آن در غرب بر انسان‌محوری و مدرنیته استوار است. نقدهای جدی به فمینیسم وارد شده، از جمله اساس‌گرایی و نادیده گرفتن سایر ابعاد اجتماعی به جز جنسیت.

گونه‌شناسی فمینیسم نشان می‌دهد که برخی بر تفاوت‌های زیستی زن و مرد تأکید دارند، برخی تفاوت را منشأ نابرابری می‌دانند و گروهی ستم جنسی را عامل اصلی معرفی می‌کنند؛ از این رو طیف‌هایی مانند فمینیسم رادیکال شکل گرفته‌اند.

در ایران، فمینیسم از عصر مشروطه آغاز شد. صدیقه دولت‌آبادی از نخستین کنشگران این عرصه بود که با تأسیس مدارس دخترانه و فعالیت‌های اجتماعی به‌عنوان نماد اولیه فمینیسم ایرانی شناخته می‌شود. از آن زمان تاکنون، تحولات این جنبش تحت‌تأثیر جریان‌های سیاسی و اجتماعی بوده است.

پیش از انقلاب، موضوعاتی مانند حق رأی و مشارکت سیاسی در محور مطالبات بود، اما پس از انقلاب، با سیاسی‌شدن مسئله زنان، آموزه‌های اسلامی هدف انتقاد قرار گرفتند. به‌طور کلی جنبش زنان در ایران کمتر استقلال داشته و همواره ذیل جریان‌های سیاسی شکل گرفته است.

اقدامات فمینیست‌های ایرانی شامل تولید محتوا (کتاب، مقاله، سایت)، تجمعات اعتراضی، کارگاه‌های آموزشی و فعالیت‌های بین‌المللی بوده است. در این میان، نقش شخصیت‌های تأثیرگذاری چون صدیقه دولت‌آبادی، مهرانگیز کار و نوشین احمدی خراسانی برجسته است؛ هر یک در دوره‌ای خاص کنشگری عمیق داشته و به جنبش هویت داده‌اند.

نسل جدید فمینیست‌های ایرانی، به‌ویژه از دهه نود به بعد، بیشتر در فضای مجازی فعال‌اند و گرایش‌های فردی، سطحی و تجاری دارند. این جریان با ابتذال، فردگرایی و ترویج مهاجرت همراه بوده و کمتر بر حقوق واقعی زنان تمرکز دارد.

در مجموع، جنبش فمینیست ایرانی از مشروطه تاکنون دچار دگردیسی‌های فراوان شده؛ از کنشگری‌های اصیل اجتماعی به سمت فردگرایی و ابتذال مجازی حرکت کرده و جایگاه آن در دفاع از حقوق واقعی زنان با چالش‌های جدی روبه‌روست.

سرفصل ها

*    مفهوم شناسی فمینیسم

*    گونه شناسی نظریات فمینیستی

*    درآمدی بر مسئله فمینیست ایرانی

*    تحولات جنبش دفاع از حقوق زنان در ایران

*    اقدامات فمینیست های ایرانی

*    شخصیت های موثر فمینیست ایرانی

*    وضعیت کنونی فمینیست های ایرانی