دوره رویکرد فلسفی به مباحث زنان -علامه جوادی آملی

رزومه استاد شریف: دکتر زهرا شریف عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده در گروه مبانی نظری است. او در زمینه اندیشه‌های اسلامی درباره زن، مباحث جنسیت، و تحلیل دیدگاه‌های اندیشمندان معاصر مانند آیت‌الله جوادی آملی تخصص دارد. دکتر شریف با تدریس، پژوهش و تألیف آثار علمی در حوزه زنان، سهم مهمی در معرفی و نقد دیدگاه‌های فقهی و فلسفی مرتبط با جایگاه زن ایفا کرده‌اند.

https://wfrc.ac.ir/fa/Faculty/27 

توضیحاتی درباره سرفصل:

دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی درباره زن بر پایه سه رویکرد قرآنی، فلسفی و عرفانی است. محور اصلی اندیشه ایشان این است که گوهر انسانی ـ جان و نفس ـ فراجنسیتی است و زن و مرد از نظر ذات انسانی تفاوتی ندارند. قرآن در خطاب‌های اصلی خود روح انسان را مورد نظر قرار می‌دهد و بنابراین بحث «تساوی زن و مرد» در حقیقت «سالبه به انتفاء موضوع» است، زیرا موضوعِ تفاوت جنسیتی در ذات اصلاً وجود ندارد.

تفاوت‌های میان زن و مرد به بدن بازمی‌گردد نه به روح؛ بدن اقتضائات خاصی دارد که سبب تفاوت نقش‌ها می‌شود. ایشان میان «فضیلت ذاتی» که مشترک و جنسیت‌بردار نیست، و «تفاضل جنسیتی» که ناشی از ویژگی‌های بدنی است، تفکیک قائل می‌شوند. از این منظر، قدرت بدنی مرد یا لطافت زن امتیاز ذاتی نیست، بلکه تفاضل طبیعی است و هیچ‌کدام موجب برتری وجودی بر دیگری نمی‌شود.

از دیدگاه ایشان، زن در هویت فردی خود مورد خطاب خداوند قرار می‌گیرد و وجودی مستقل دارد. ازدواج، وابستگی زن به مرد نیست، بلکه تکمیل دین و هویت هر دو است. در زمینه‌های اجتماعی و حقوقی، منع ذاتی برای قضاوت و مرجعیت زنان وجود ندارد؛ این تکلیف دشوار به عنوان مسئولیت از زنان برداشته شده، اما حق آنان محفوظ است.

در بحث عقل و جنسیت، عقل به دو معنا به‌کار رفته است: عقل معاش و مدیریت اجتماعی که غالباً در مردان قوی‌تر است، و عقل حقیقی که ملاک قرب الهی است و جنسیّت‌بردار نیست. بر همین اساس، هیچ مانع ذاتی برای رشد علمی و معرفتی زنان وجود ندارد.

آیت الله جوادی آملی بر مقام خلیفه‌اللهی برای هر دو جنس تأکید دارند و معتقدند زنان نیز می‌توانند به مراتب بالای معنوی برسند، همان‌گونه که تاریخ نمونه‌هایی مانند حضرت زینب(س) را نشان می‌دهد.

در جمع‌بندی، آیت الله جوادی آملی با پذیرش تفاوت‌های طبیعی زن و مرد، بر مشترک بودن گوهر انسانی، امکان وصول به کمال برای هر دو جنس و فقدان هرگونه مانع ذاتی در مسیر رشد معنوی و اجتماعی زنان تأکید می‌کنند. تفاوت‌ها وسیله‌ای برای کمال‌اند، نه نشانه‌ای از برتری وجودی یک جنس بر دیگری

سرفصل 

تبیین جایگاه زن در قرآن

تساوی زن و مرد

. منشأ تفاوت‌های زن و مرد

. فضیلت ذاتی و تفاضل جنسیتی

 جایگاه زن در خانواده

. نکات تکمیلی در مسئله فضایل ذاتی و اکتسابی

. مقام خلیفهاللهی

 عقل و جنسیت

. هویت استقلالی زن

. قضاوت و مرجعیت زنان

حجاب

. نفس و جنسیت