دوره فقه حکومتی ومباحث زنان (امام خمینی - آیت‌الله خامنه‌ای - شهیدصدر – حایری و ...)

رزومه استاد زیبایی نژاد: حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا زیبایی‌نژاد،  دارای مدرک سطح 4 حوزه در رشته اصول و عقاید و رئیس پژوهشکده زن و خانواده و استاد حوزه علمیه قم است. او از سال 77 به طور تخصصی در حوزه زن و خانواده  مشغول به پژوهش، تالیف و تدریس شده و تالیفات متعددی در زمینه مطالعات زنان، خانواده و نظام تربیتی جنسیت محور و ... ارائه کرده است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی، مقالات و کتاب‌های متنوعی در حوزه خانواده، فقه، تعلیم و تربیت و مطالعات اجتماعی نگاشته‌است. 

https://wfrc.ac.ir/fa/Faculty/7

توضیحاتی درباره سرفصل

درس فقه حکومتی، در پی تبیین جایگاه فقه در نظام حکمرانی اسلامی است و تلاش دارد نشان دهد که چگونه فقه می‌تواند به اداره‌ی جامعه بر اساس عقلانیت توحیدی جهت دهد. این درس ضمن بررسی چالش‌های تاریخی فقه در جمهوری اسلامی، بر ضرورت تحول در فهم فقهی برای پاسخ‌گویی به مسائل پیچیده‌ی حکومتی تأکید می‌کند.

در آغاز، اهمیت تعریف دقیق حکومت اسلامی و نقش آن در ایجاد جامعه‌ای مبتنی بر بینش، گرایش و رفتار دینی توضیح داده می‌شود. اگر دین صرفاً به سطح فقه رفتاری تقلیل یابد، جامعه‌ای قشری و بی‌روح پدید می‌آید و برای هدایت صحیح، باید نظام معرفتی و فرهنگی جامعه نیز بر پایه‌ی عقلانیت توحیدی بازسازی شود. در این چارچوب، نزاع اصلی در جهان، نزاع عقلانیت‌ها دانسته می‌شود: عقلانیت توحیدی در برابر عقلانیت فردگرا و سکولار.

در ادامه، با تکیه بر آموزه‌های قرآنی و روایات، ضرورت شکل‌گیری اجتماع ایمانی حول محور ولایت الهی به عنوان بنیان حکمرانی اسلامی مطرح می‌شود. جامعه‌ای که بدون پیوند ولایی بنا شود، به رغم برخورداری از آموزه‌های دینی، از درون تهی و متفرق خواهد بود. حکومت اسلامی باید رسالت‌هایی ثابت همچون آرمان‌سازی، تربیت ایمانی و تقویت ولایت اجتماعی مؤمنان را پیگیری کند و در کنار آن، وظایف زمانمند خود را با توجه به اقتضائات فرهنگی و اقتصادی سامان دهد.

بخش‌های بعدی اثر به تحلیل تفاوت فقه خرد و کلان، تمایز احکام فردی و اجتماعی و لزوم توجه به ابزارهای اداره جامعه اختصاص دارد. بر کارآمدی فقه حکومتی تأکید می‌شود و بیان می‌گردد که بدون شناخت دقیق موضوعات اجتماعی و اقتصادی، استنباط احکام در عرصه حکمرانی ناقص خواهد ماند. همچنین، فقه باید بتواند درک عمیقی از مصلحت عمومی ارائه دهد و میان مقاصد شریعت و الزامات زمان و مکان توازن برقرار کند.

در مجموع، این درس بر این نکته پای می‌فشارد که فقه حکومتی صرفاً توسعه‌ی فقه موجود نیست، بلکه افق تازه‌ای است برای درک دین در مقیاس کلان اجتماعی؛ فقهی که در پی اصلاح مناسبات قدرت، ساختارهای اجتماعی و نظام معرفتی جامعه است تا حکمرانی اسلامی را به‌صورت عالمانه، کارآمد و الهی سامان دهد.

سرفصل

چالشهای مبتنی بر فقه در تاریخ جمهوری اسلامی ایران

. ضرورت ارائه تعریف دقیق حکومت اسلامی بر مبنای عقلانیت توحیدی 

. شکل گیری اجتماع پیرامون ولایت الهی؛ اولویت حکمرانی اسلامی  

انواع رسالتهای حکومت اسلامی

 رسالتهای ثابت و اساسی حکومت اسلامی

رسالتهای زمانمند و مکانمند حکومت اسلامی

 بررسی سایر ابعاد رسالتهای ثابت حکومت اسلامی

 تفاوتهای فقهی و تربیتی مقیاس خرد و کلان

 تمایز احکام جزء و کل در مقیاس حکمرانی

 لزوم توجه به ابزارها و روشها در مقیاس حاکمیتی

 اهمیت عنصر کارآمدی در حکمرانی اسلامی

 توجه به واقعیات عینی در حکمرانی اسلامی

 ضرورت توجه به تغییر ساختارها و مناسبات اجتماعی

ضرورت توجه به اثر نظام آگاهیها بر نظام معیشت و زندگی

 بررسی برخی دیگر از ابعاد اهمیت نظام آگاهیها

 ضرورت وجود نگاه درجه دو در حکمرانی اسلامی

 تسری ادله حجیت به آموزههای اخلاقی و اعتقادی به سطوح حکمرانی